Solanka

SOLANKA w SANATORIUM UZDROWISKOWYM "CHEMIK'

Do Sanatorium Uzdrowiskowego "Chemik" solanka dostarczana jest rurociągami z odwiertu Nr 14.  Świadectwo potwierdzające właściwości lecznicze solanki z ujęcia Nr 14 (skan poniżej) zostało wydane przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy zakład Higieny z siedzibą w Warszawie na podstawie badań przeprowadzonych przez Zakład Tworzyw Uzdrowiskowych w Poznaniu. Świadectwo na podstawie wyników badań właściwości fizyko-chemicznych i chemicznych oraz stanu mikrobiologicznego wody z odwiertu Nr 14 stwierdza, że spełnia ona wymagania określone dla: mineralnej wody leczniczej, swoistej 4,35% chlorkowo-sodowej (solanki), jodkowej, termalnej tym samym woda ta może być wykorzystywana do kąpieli leczniczych w wannach i w basenach oraz do inhalacji, wg wskazań lekarskich i ustalonych procedur medycznych.
Odwiert Nr 14 w m. Ciechocinek przy ul. Lorentowicza, wykonany został 1932 r. do głębokości 135m. zatwierdzone zasoby eksploatacyjne tego otworu wynoszą 135,0 m³/h. Temperatura wody na wypływie 28ºC. Woda z tego odwiertu zawiera rozpuszczone sole mineralne z przewagą chlorków i sodu. Składnik swoisty wody stanowią jodki. Wody tego typu, w stężeniu 1,5-6% stosowane są w kąpieli indywidualnych lub zbiorowych w basenach oraz w stężeniu 0,9 - 1,5% do inhalacji.

WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE SOLANKI

Solanka działa korzystnie w wielu chorobach narządu ruchu, np. w schorzeniach ortopedycznych, reumatycznych, neurologicznych oraz w chorobach ginekologicznych. zabiegi należy przyjmować zgodnie z zaleceniem lekarza, gdyż istnieje wiele przeciwwskazań do ich stosowania⁸. Istotą działania leczniczego kąpieli solankowych są właściwości chlorku sodu (i innych rozpuszczonych w wodzie substancji mineralnych), który w czasie kąpieli przenika do skóry, odkładając się w postaci tzw. płaszcza solnego w warstwie rogowej naskórka. Dlatego też w mniejszym stopniu przenika on do krwi obwodowej. Zgromadzone w skórze jony chlorkowe i sodowe oddziałują na receptory czuciowe, powodując zmniejszenie pobudliwości nerwów oraz wydłużenie ich czasu latencji. Zmiany powstałe w skórnych zakończeniach nerwowych wpływają na regulację autonomicznego układu nerwowego, co w sposób pośredni wpływa także na narządy wewnętrzne, usprawniając ich funkcje. Główne przeciwwskazania do stosowania zabiegów solankowych to: stany ogólnego wyniszczenia organizmu, choroby naczyń wieńcowych z dusznicą bolesną, zaawansowana osteoporoza, zaburzenia hormonalne, choroby nowotworowe, wady zastawek serca, czynna gruźlica, niewydolność krążenia, infekcje gorączkowe.

HISTORIA

Naturalnym bogactwem Ciechocinka są złoża solankowe. Zawarte w nich: chlorek sodu, związki wapnia, magnezu, żelaza, jodu, bromu i inne mikroelementy sprawiają, że ciechocińskie solanki posiadają wybitne właściwości lecznicze. 
Pierwsze wzmianki pisane o Ciechocinku pochodzą z XI w. Już w tym czasie mieszkańcy osady Słońsk (obecnie należącej do Ciechocinka) dysponowali drewnianym grodem pełniącym funkcję kasztelanii, co potwierdzają dokumenty z lat 1041, 1047 i 1065¹.  W XII w. wykorzystywali słoną wodę do warzenia soli dla własnych potrzeb². Wskutek częstych okresowych wylewów Wisły oraz zmian jej koryta odnotowanych na wielu starych mapach zniknęły ślady po średniowiecznym warzelnictwie oraz grodzie kasztelańskim. Zagładzie oparły się posiadłości parafii Kościoła katolickiego w Słońsku, która była jedną z najstarszych z obszaru Kujaw Wschodnich.
Początki uzdrowiska w Ciechocinku sięgają pierwszej połowy XIX w., kiedy to dzięki staraniom Stanisława Staszica i Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego odkryto bogate złoża solanki i od 1836 roku zaczęto je wykorzystywać do celów leczniczych³. Na str. 322 dzieła Staszica "O ziemiorodztwie Karpatów i innych gór i równin Polski" powiedziano: "źródła słone w okolicy Raciążka na wierzch ziemi wychodzące nie były jeszcze studniami wydobyte. Woda więc sama przebijając się z głębi przez tyle rozmaitych ziem warstwy, osobliwe już w równinach, wśród samych ziem opławych, musi być w swojej drodze przez liczne zaskórne wody bardzo osłodzona. Przeto nie ma w sobie jak tylko 1 do 5 funtów soli na 100 funtów wody"⁴. Wody lecznicze Ciechocinka scharakteryzowane zostały jako hipotermalne solanki Cl-Na, F, Br, J, B oraz wody chlorkowo-sodowe niesolankowe. Występowanie wód mineralnych jest związane zarówno z utworami czwartorzędnymi jak i jurajskimi. Pochodzenie solanek Ciechocinka jest problematyczne. Ich genezę wiązano z ługowaniem cechsztyńskiej serii solnej (Samsonowicz, 1954). Według Dowgiałły (1969, 1971) istnieją przesłanki wskazujące, że przynajmniej w części są to mezozoiczne wody reliktowe(...) Maksymalną zawartość jonu Cl stwierdzono na terenie samego Ciechocinka oraz ok. 1,5 - 2 km na północ od miasta. Zasolenie to maleje w pozostałych kierunkach⁵. Pierwsze roboty wiertnicze w okolicach Słońska, Raciążka i Ciechocinka rozpoczęto prawdopodobnie już około 1791 r., czyli jeszcze za czasów Stanisława Augusta. Do pierwszego rozbioru wykonano trzy otwory, z których wykonali już Prusacy, nie uzyskując jednak właściwych wyników. Ponieważ ludność nadal warzyła sól, wykorzystując do tego celu ujęcie wykonane za czasów Stanisława Augusta, dlatego też Minister Skarbu uznał za duży uszczerbek dla skarbu i wydał 20 VI 1812r. zakaz tego rodzaju działalności, a jedyne czynne ujęcie polecił zniszczyć - "By źródło wody słonej w Ciechocinku zostało zasypane i tak dalece zniszczone, ażeby nikt z niego wody czerpać nie mógł". Po różnych pertraktacjach  źródła jednak nie zniszczono, a jedynie oddano urzędnikowi państwowemu w celu sprzedaży solanki po cenach rządowych. W latach dwudziestych XIX wieku za radą S.Staszica wybudowano tężnie i warzelnie soli, czynną do dnia dzisiejszego. Ciechocinek wchodzi więc na arenę dziejową jako poważny producent soli jadalnej. Już jednak w 1836 r. powstał w Ciechocinku pierwszy zakład przyrodoleczniczy z czterema wannami.  [...] Od tej pory funkcja uzdrowiska rosła, aż wreszcze zaczęła dominować nad funkcją producenta soli.

ODWIERTY SOLANKOWE

W Ciechocinku do zabiegów balneologicznych stosowane są solanki termalne typu Na-C. Sa one eksploatowane z odwiertów nr 14 (Terma 14) i nr 6 (Terma 16), które pobierają wodę z warstw jury środkowej i dolnej. W Ciechocinku znajduje się także odwiert z wodami termalnymi. jest to ujęcie (Terma) nr 18 o głębokości 1450 (początkowa głębokość 1825 m), który od prawie 40 lat jest nieczynny. Z ujęcia nr 14 eksploatowana jest termalna solanka - chlorkowo-sodowa, jodkowa o mineralizacji 43,5 g/dm3. Natomiast z ujęcia nr 16 eksploatowana jest termalna solanka chlorkowo-sodowa, jodkowa o mineralizacji 53,4 g/dm3. Termalne wody lecznicze uzdrowiska Ciechocinek występują na znacznej głębokości i ich zasoby są słabo odnawialne. Wody te znajdują się w strefie utrudnionej wymiany. Na podstawie analiz chemicznych i izotopowych [...] można stwierdzić, iż są to prawdopodobnie wody paleoinfiltracyjne z okresów przedczwartorzędowych⁷.
Zgodnie z § 11 Uchwały nr XVIII/190/08 Rady Miejskiej Ciechocinek z dnia 3 listopada 2008 r. w sprawie ustanowienia Statutu Uzdrowiska Ciechocinek szczególnej ochronie podlegają ujęcia udokumentowanych wód leczniczych znajdujących się w odwiertach:

Zgodnie z przepisami ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych - gmina, która występuje o nadanie obszarowi statusu uzdrowiska albo statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej, jest obowiązana do potwierdzenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu w formie świadectwa, które potwierdza właściwości lecznicze na podstawie udokumentowanych badań potwierdzających te właściwości oraz wykluczających negatywne oddziaływanie na organizm ludzki.

____________________________________________________________________________________________________________________
¹ J.Waśko, Ciechocinek - perła uzdrowisk, Ciechocinek 1999, s.6
² B.Mansfeld, Ciechocinek, Gdańsk 1987, s.4
³ Przegląd Geologiczny, vol.46, nr 4, 1998, s.331
⁴ M.Raczyński, Materiały do historii Ciechocinka, Warszawa 1935, s.47
⁵ Przegląd Geologiczny, vol.46, nr 4, 1998, s.335
⁶ S.Kubiak, Ciechocinek Dzieje Uzdrowiska, Włocławek 2001, s. 162
⁷ Przegląd Geologiczny, vol.57, nr 8, 2019, s. 656
⁸ I.Ponikowska Lecznictwo Uzdrowiskowe. Poradnik dla Chorych, Bydgoszcz 1996, s.86